Итгэл

Үүдээр багтахгүй шахам дэнхэр том биетэй хөвгүүд анги нураах шахан хөөцөлдөн, жаахан хүүхдүүд шиг ноцолдон тоглож, хэсэг охид буланд суугаад өчигдөр оройн үдэшлэг дээр болсон явдлуудыг жиг жуг ярин инээлдэнэ. Ганц хоёр нь дараагийн цаг дээр авах шалгалтандаа бэлтгэн ном дэвтрээ эргүүлж, чихэвчний хөгжим зүүсэн хөвгүүд охид орж гарна. Завсарлагааны жирийн өнгө төрхийг үргээн ангийн багш эмэгтэй өндөр өсгийт гутлаар шалан дээр тас няс дуугарган алхалсаар орж ирлээ. Залуувтар боловч ширүүн төрхтэй багшаасаа бүгд эмээх учир төдөлгүй суудал суудалдаа сууцгаан, нам гүм болцгоов.

Ангийн хурал болох цаг бүрт заримдаа хэтэрхий ч гэмээр хэнхэг зан гаргах, гаднах төрх шигээ хатуу зан ааштай багшийнхаа ёжтой, гашуун үгийг дуулахаас хэн хүнгүй эмээнэ. Тэр дундаа буруу ташаа зүйл хийсэн нэгэн бол хүний араар нуугдах гэсэн мэт байх суух газраа олж ядах нь андашгүй. Харин сургууль төгсөөд төдий л удаагүй залуу багш төмөр өсгийт гутал, өргөн хүрээт нүдний шил, урт заагуур модныхоо ард өөдөөс нь харан суух олон сурагчиддаа элэг бариулахгүй гэсэн далд айдсаа нуудгийг тэд мэдэхгүй. Бие биенээсээ далдуурхан эмээх авч хэн хэн нь айдсаа ил гаргахыг үл хүсэх нүдэнд үзэгдэх нэгэн шилэн хаалт тэднийг зааглах мэт жихүүн уур амьсгал ангид ноёлно.

Ховорхон инээмсэглэдэг ч өнөөдөр харваас ууртай байх багш нь ам нээвэл хэний тухай ярих бол гэдгийг нууцхан хүлээх хүүхдүүд огт чимээ гаргалгүй сууцгаав. Дунд сургуулийн долдугаар ангийн сурагчид нь багш бүсгүйд насанд хүрсэн хүмүүс мэт санагддаг. Өөрөөс нь ч илүүг мэдэж сэтгэж мэдэх айхтар сурагчдынх нь дийлэнх нь чинээлэг айлын эрх танхил хүүхдүүд учир багаасаа тийм хүүхдүүдэд дургүй байсан бүсгүй дотроо халдаж харьцахаас жийрхэнэ. Ийм ч учраас хатуу чанга зангаараа дотоод сэтгэлээ нууцалдаг аж.

Өнөөдрийн хурлыг Өлзий багш цаг хором тоолон тэсэн ядан хүлээсэн юм. Өөрт нь худал хэлэн хүүхэд шиг хуурсан тэр хүү дотроо өөрийг нь тэнэг гэж шоолон инээж байсан нь нүдэнд харагдах шиг болно. Тэртээ тэргүй хэзээ мөдгүй нурчих гээд байх эмзэгхэн шилэн байшин шиг ангийн энэ уур амьсгалд хэн нэгэн тэрслүү этгээд энэ мэтийн санаатай үйлдлээр халдан довтлох нь байж боломгүй учир багшийн гар уурлаж догдолсондоо үл мэдэг чичирхийлж байлаа. Гэвч тэр энэ тухай хурлын төгсгөлд хамгийн сүүлд ярихаар нөөцлөн үлдээж ангийн цэвэрлэгээ, хичээлүүдийн явц, шалгалт зэрэг аар саар зүйлсээр хурлаа эхлүүллээ.

Өнөөдрийн хурал дээр хэнийг ч онцолж зэмлэн загнасангүйд гайхширсан хүүхдүүд хурал дуусахад баярлалдан гарч явахаар яарцгаана. “Алив сууцгаа, Хурал дууссан гэж хэн хэлээв”. Багш бүсгүй тасхийтэл хашгиран заагуур модоороо ширээгээ цохиход хүүхдүүд дуртай дургүй суудалдаа сууцгаан, хоорондоо шивэр авир хийн дургүйцэх нь сонсдоно.
- Баярбат бос.
Ангийн хойно суун найзтайгаа хөгжим сонсож байсан дунд зэргийн нуруутай шар хүү дэрсхийн босч, өөрийг нь онцолсныг гайхан, онигордуу нүдээрээ ширтэхэд багш нь яаралгүй алхсаар дэргэд нь ирлээ.
- Би танай ангийн багш болоод удаагүй байгаа. Гэхдээ анхнаасаа худал хуурмаг явдлыг тэвчихгүй гэдгээ хэлсэн байхаа. Ямар ч тохиолдолд та нар багшдаа үнэнээ хэлдэг байх ёстой.
Өлзий үгээ энд таслаад чимээгүй болж, Баярбатыг юу бодож байгааг мэдэх гэсэн мэт удаан ажиглалаа. Багшийнхаа харцанд эвгүйрхсэн хүү харцаа буруулан ширээ ширтэнэ.
- Худлаа хэллээ хэллээ гэхэд байж боломгүй зүйлээр даажигнана гэдэг арай хэтэрч байгаа юм бишүү? Баярбатаа, чи өнгөрсөн долоо хоногт “Миний аав нас барчихлаа. Би ажил явдалд нь оролцоно” гэж уйлан дуугараад чөлөө авсан байхаа?
Энэ үг нь алгадаад авах шиг болсон хүү багшруугаа цочсон мэт бүлтийн харж “Тийм” гэж сулхан өгүүллээ.
- Тэгвэл аав чинь дөнгөж цагийн өмнө надтай уулзаад явлаа. Чи төрсөн эцгийгээ “үхсэн” гэж худал хэлэхээсээ ичихгүй байна уу?

Багшийнхаа хашгирах шахам хэлсэн сүүлийн өгүүлбэрээс “үхсэн” гэдэг үгийг сонсоход толгой руу нь хүнд алхаар дэлсэх шиг болж, хүүхдүүдийн шивэр авир хийх, багшийнх нь үргэлжлүүлэн загнах ч дуулдахаа болон чих нь шуугилаа. Нэг л мэдэхэд Баярбат цүнхээ үүрэн сургуулийн гадаа гүйж явлаа. Дуулгаваргүй урсах нулимсаа арчин урагшаа гүйсээр. Жигтэйхэн хүнд гомдол цээжнээс нь бул хар чулуу шиг дүүжлэгдээд, хоолой дээр нь нэг юм горойх шиг санагдан нулимсаа хүчлэн барих гэж шазуураа зууна. “Эр хүн барагтайд уйлдаггүй юм шүү” гэж бие нь ядруухан байхдаа аав нь нэг удаа хэлсэн билээ. Нулимсандаа халтартсан нүүрээ чанга үрээд хүү нусаа шорхийтэл татан гэрийн зүг алхлаа.

“Хөөш, чи зогсооч! Хэрэг тарьчихаад одоо бүр зугтаана гэнээ. За чи гайгүй дээ”. Залуу багшийн заагуур модоо чивчиртэл атгасан гар нь чичрэн, уур хорсолдооо хоолой нь зангирч, болдогсон бол хүүг одоохон гүйцэж очоод хичээлийн эрхлэгчийн өрөөнд чирж оруулмаар байлаа. Баярбатын савж гарсан ангийн хаалга ёолох мэт чахран санжигнан, хэн ч юу ч дуугарч зүрхлэлгүй чив чимээгүй болцгоожээ. Ангид тогтсон жигтэй нам гүмийг эвдэн ангийн дарга бослоо.

- Багшаа, Баярбатын аав нь жинхнээсээ нас барчихсан шүү дээ. Өчигдөр тантай уулзсан хүн бол хойд аав нь байгаа юмаа.
Ангийн дарга ингэж хэлээд суудалдаа суухад харцнаас нь өөрийг нь нэвт сүлбэх мэт зэмлэлийг Өлзий олж харлаа. Түрүүхэн Баярбатын нүдэнд тодорсонтой эгээ адилхан тэр гомдол, хүүгийн нүдэнд, ангийнх нь охид хөвгүүдийн нүдэнд үзэгдэж, хийсэн алдааг нь улам тодруулан чихрүү нь чангаар хашгирах шиг санагдана. Залуу багш суудал дээрээ ягхийтэл суулаа. Буруутныг нь илчилж ичгүүр болгон дахиж хэнийг ч өөрийхөө өөдөөс эсэргүүцэхгүй болтол нь нам дарна гэсэн бодол нь харуусал, дааж давшгүй ичгүүрээр солигдон, нүүр нь зузаан будагны цаанаас минчийн улайхыг мэдрэн дэмий л гөлрөн сууна.

Ангийн хурал таржээ. Цагийн өмнө шуугилдан тоглож байсан хүүхдүүд нэг ч үг дуугаралгүй ангиас чимээгүй цувран гарцгаана. Өлзий ангид ганцаараа үлджээ. Олонд гайхагдсан нэр хүндтэй сайн багш болох хүслэн, ангийнхаа айхтар хүүхдүүдэд элэг бариулахгүй гэсэн хатуу бодол, анхнаасаа чанга гараар барих хэрэгтэй шүү гэсэн ахимаг багшийн захиас бүхэн одоо хий хоосон зүйл болж агаарт дэгдэн одож, оронд нь Баярбатын нүдэнд шатаж байсан тэр гомдол, зэмлэл л хаа сайгүй дүүрчээ. Хүүгийн нүдэндээ нулимстай тэр харц бодлоос нь арилж өгсөнгүй.

Өдийг хүртэл айхтар санаатай гэж чичлэн битүүхэн тэмцэлдэж байсан тэр бяцхан хүмүүс үнэндээ хүүхдүүд л юм гэдгийг Өлзий сая л ухаарчээ. Тэдэнтэй арсалдах биш, багшийн хайраар, ахмад хүний ухаанаар энэрэх ёстой байснаа сая нэг ойлгожээ. Баярбатыг олны өмнө загнаж зандрахын оронд өрөөндөө дуудаад хоёулханаа уулзсан бол ийм үл ойлголцол, эвгүй явдал гарахгүй л байсан. Үргэлж харц дээгүүр, гартаа заагуур модоо сүрдүүлэх маягтай атган, хэн бүхэн сүрдэм чанд хатуу байдал үзүүлэхийг хүсч явдаг залуу багшийн дотроо зөвхөн хүндлэл, хайрыг хүлээхийг хүссэн сэтгэлийн баг энд хууран уналаа. Өөрлүү нь өр зүсэм гомдолтой харсан тэр л хүүгийн өмнө сэтгэлдээ дааж давшгүй өртэй болчих шиг санагдсандаа бүсгүй цөхрөн зовуурилан гиншив. Хэн нэгэн өөрт нь яг ингэж хандсан бол ямар их гомдох байсныг бодох бүр хийсэн алдаандаа улам их гэмшинэ.

Долоо хоногийн дараа сургуулийн захирлын үүдэнд Өлзий, нэг эмэгтэйтэй тааралджээ. Хэн хэн нь гартаа барьсан өргөдлөө нуух мэт эвгүйрхэж, харцаа буруулцгаалаа. Захирлын өрөөнд хэн ч юм ихэд удах учир, тэд юу ч ярилгүй чимээгүй сууцгаана. Өлзий эхлэн хоолойгоо заслаа. Хүүгийнхээ бор нүдтэй яг адилхан дөлгөөхөн нүдтэй тэр эмэгтэй багшийг зэмлэсэнгүй, гэвч бас юу ч ярьсангүй дуугүй суух нь Өлзийд загнаж зэмлэхээс хүнд санагдана.
- Та захиралтай ямар хэргээр уулзаж гэж байгаа юм?
- Хүү маань шилжинэ гээд.
- Юу...Та намайг уучлал гуйж байна гээд дамжуулаад өгөөч.
- Тэгэлгүй яахав.

Баярбатын ээж захирлын өрөө рүү орохдоо залуу багш руу эргэн харж, “Та өөрийгөө хэтэрхий их зэмлээд яахав дээ. Бид бүгд л алддаг шүү дээ” хэмээн өгүүлэв. Ажлаас халагдах тухай өргөдлөө өгөх гэж байсан Өлзий тэнд сууж төвдсөнгүй барьж байсан цаасаа үрчийтэл хумхин базсаар өрөөрүүгээ түргэн түргэн алхлаа. Тэр эмэгтэйн зөв, үнэхээр л бүгд л алдаа хийдэг. Гэхдээ алдаагаа ухааран засахаас биш шантран буцаж болохгүй шүү дээ. Тийм болохоор одоо жинхэнэ багш болохын тулд, айлган дарамталж хүндлэл хүлээхийг оролдогч бус, үнэхээр хүүхдүүдийнхээ төлөө сэтгэлтэй багш байхын төлөө хичээх хэрэгтэй гэж санагдлаа. Их том нээлт өөртөө хийчихсэн шиг санагдан сэтгэл нь догдолно.

Алдаа. Өөрийнх нь хайхрамжгүй зангаас үүдсэн алдаа, эцэг эхийнх нь хамтдаа байж чадалгүй амьдралдаа хийсэн алдаа бүгд нийлээд гэмгүй хүүд хичнээн хүнд туссан байж болохыг бүсгүй зовуурилан бодлогоширлоо. Томчууд алдаж харин буруутан болохдоо амархан, өөрийгөө өмгөөлөх чадвар муухан тэд хялбархан үр дагаврыг нь нуруундаа үүрэх юм даа.

Сарын дараа Баярбат ангидаа эргэн иржээ. Багш сурагч хоёрын дунд болсон ярианы тухай өөр хэн ч гадарласангүй. Харин хүүгийн нүдэнд тодрох итгэлийг залуухан багш анзаарна. Энэ итгэлийн гал хэзээ ч бүү бөхөөсэй гэж хүснэ. Учир нь энэ гал амьдралыг нь гэрэлтүүлэх учиртай билээ.