Өнчин цагаан

Хүний хөл татарсан цагаар, гэрэл муутай гудамжаар ганцаар алхаж яваа нимгэн хөнгөн хувцастай турьхан бүсгүйн сэтгэлд булан тойроход хэн нэгэн гараад ирэх вий, бүр хамгийн аймшигтай нь өөрийг нь бариад авах вий гэсэн далдхан айдас нөмрөнө. Яагаад ч юм хэн нэгэн сэм дагах шиг бодогдоход хярсан бүжин шиг аймхай нүдээрээ ийш тийшээ сэм харан, хэрэндээ л хурдан алхах авч гадсан өсгийт нь тор тор дуугарч их чимээ гарган, алхахад нь садаа болох учир өчүүхэн л чимээ гарвал гутлаа тайлаад гүйхэд бэлэн байлаа.

Шөнийн ажилтай болоод удаа ч үгүй бүсгүй шөнийн амьдралд ерөөсөө ч дасч өгөхгүй. Танихгүй хүний өврийг бүлээцүүлж авсан мөнгө алгыг нь түлэх шиг хорсговч, нэгэнт хальтран орсон замаасаа гарах хичнээн хэцүү. Өөрийгөө үнэлэх сэтгэл нь өдрөөс өдөрт хорогдон багасч, нэг л өглөө сэрэхдээ анх жигшин зэвүүцэж асан тэр хүмүүстэйгээ адилхан болохыг зөнгөөрөө мэдэвч, эцэг эхгүй өнчин заяандаа бурууг тохон зэмлэж, ном эрдэм гэдгийг амсаж ч амжаагүйн улмаас өөрийг хийх боломжгүй гэж бодно. Ээлжит албаа дуусгаад гэрлүүгээ алхаж яваа бүсгүйг гаднаас нь хараад хэн ч “шөнийн эрвээхэй” гэж төсөөлөмгүй.

“Өнчин цагаан” ойртох тусам бүсгүйн алхаа удааширч, өөр нэг төрлийн айдас үе үехэн нурууг нь хүйт оргиулж, бараг л түрүүхэн тааралдах вий гэж айж байсан хэн нэгнийг ч хамаагүй гараад ирээсэй гэж хүснэ. Арван жилийн өмнө хүүхдийн эмнэлэг байж байгаад нэг л мэдэхэд үл мэдэгдэх шалтгаанаар хаагдаж, орхигдсон байшин нь тоногдон, сүүлдээ орой үдэш явахад халгаатай гэх жиг жуг яриа гарах болсноор таван давхар цагаан байшин “Өнчин цагаан” нэр зүүсэн билээ.

Нүднийх нь буланд өнчин цагаан сүүтэсхийн тусахад бүсгүй бушуухан нүүрээ буруулж, хурдхан шиг л өнгөрөөхөөр алхаагаа улам түргэсгэтэл “Хүүе” гэж хэн нэгэн тодоос тод дуудлаа. Айсандаа бие нь арзайн, хүйтэн хөлс дааварласан бүсгүй урагшлах гэтэл газартай наалдчихсан юм шиг хөшчихжээ. Сэтгэлдээ ургуулан бодож байсан аймшиг нь биелэхэд ухаан нь бараг балартахаа шахаад, өөрийгөө ч эзэмдэх чадалгүй болж орхив. “Өнчин цагаанд орон гэргүй хүүхдүүдээр нууц туршилт хийдэг байсан юм гэнэлээ. Хичнээн ч хүүхэд тэнд ясаа тавьсаныг бүү мэд. Сүүлдээ тэр нь илрээд л хаагдсан гэдэг. Одоо орой хажуугаар нь явахад нэрээр дуудаж, жаахан хүүхэд уйлдаг” гэж найзынхаа ярьсныг энэ үед улам тодоор санаж, арайхийн хөлөө урагш тавьтал чанх ард нь нялх хүүхэд часхийн уйлах дуу гарчээ.

“Өнчин цагаан”-ы аймшиг өөртэй нь тааралдсаныг ойлгосон бүсгүйн ам нь хатаж, зүрх нь цээжиндээ багтахаа болих мэт оволзон, гэнэт хүлээснээсээ алдуурсан мэт урагшаа гүйхэд ард нь өнөөх хүүхдийн уйлах дуу хадсаар. Ахиад нэг байшингийн булан тойроход өнчин цагаан далд хоцорсон ч нялх хүүхдийн уйлан чарлах дуу бүдэг хэдий ч хадсаар байв. Арай чүү аймшгийг ардаа үлдээж тайвширсан бүсгүй амьсгаагаа дарах гэж түр зогстол өнөөх хүүхдийн дуу дуулдсаар аж. Гэнэт түрүүний айдас нь эргэлзээгээр солигдлоо. Биегүй хий юм бол одоо дуугүй болмоор юмаа, яагаад ч юм жинхэнэ хүүхэд л уйлаад байх шиг. Үнэхээр хүүхэд уйлж байвал тэр нялх амьтан харанхуй шөнө ганцаараа яана гэхээс сэтгэл нь зовинон буцаад очмоор, гэтэл “Өнчин цагаан” байвал яана гэхээс бушуухан зугтмаар.

Хэдэн минут сэтгэлдээ өөртэйгөө тэмцэлдсэний эцэст бүсгүй шийдэмгийхэн буцаад алхлаа. Өнчин цагаан ойртох тусам хүүхдийн дуу тодорч, түрүүн өөрийнхөө зогссон газар гүйхээрээ очвол нээрээ яахийн аргагүй өлгийтэй хүүхэд нүүрээ үрчилзүүлэн тэнхээ мэдэн бархирч байх аж. Бүсгүй гайхсан авч, өөрийнхөө зөв байсанд тайвшран хүүхдийг газраас аван эвтэйхэн тэврээд хэрэндээ л аргадах гэж оролдов. Мах мариатай булцгар хацартай хөөрхөн хүүхэд түүнийг тэвэрт тайвширсан бололтой нулимсандаа хахаж цацан амьсгалж, тайвшрангаа бүсгүйг сониучирхан ширтэнэ.

Товч шиг бяцхан шантгар хамар, бөөрөнхий хар нүд, хазаад авмаар булцайсан хацартай тэнгэрээс илгээсэн сахиусан тэнгэр гэмээр жаахан амьтны өлгийн бүсэнд зурвас хавчуулжээ. “Сайхан сэтгэлт бүсгүй та охиныг минь өсгөөрэй. Амьдралын эрхээр ийм зүйл хийхээс өөр арга байсангүй. Миний охин 2003 оны 6 сарын 18-нд төрсөн. Нэр нь Энэрэл”. Бичгийн хэв муутай нэгэн сайрийлгаж сараачсан алга дарам цааснаас өөр охины талаар өгүүлэх юу ч байсангүй. Ээжийнхээ гарт тэврүүлсэн мэт, бүүвэйнд нь тайвшран үнэгчлэх охиныг хараад бүсгүйн сэтгэл шимширлээ. Саяхан идчихээд хаясан чихрийн цаас шиг гудамжинд орхигдсон охины ээжийнх нь тухай бодохоор уур хилэн нь буцалж, үгийн муугаар зүхмээр бодогдовч харанхуй гудамжинд тэр хоёроос өөр амьд амьтан үзэгдсэнгүй. “Өнчин цагаан” л хажууханд нь “Надаас айх юмгүйг харав уу” гэх шиг гэмгүйхэн дүнхийнэ.

Бүсгүй өлгийтэй хүүхдийг тэврээд гэрийн зүг аажуухан алхлаа. Хэт хурдан донжигонон алхвал охин сэрчих байх гэсэндээ зөөлөн алхах гэж хичээнэ. Өмнө нь зүрхээ гартаа атган айж алхдаг байсан гудамжаар охиныг тэврээд алхахад хорвоогийн бүх аймшиг алсад үлдсэн мэт амгалан. Гэртээ оронгуутаа тэвэрч явахад чийг мэдэгдсэн өлгийг нь задалж хуурайлаад, энгэртээ тэврэн үнэрлэхэд нялх хүүхдийн мансуурам хонгор үнэр ханхийнэ. Энэрэл түүнээс огт бишүүрхсэнгүй, ход ход инээн баясана. Өөр шиг нь өнчин тэр бяцхан амьтан өмнө нь ямар хувь заяа хүлээж байгааг гадарлах ч юмгүй сүүндээ цадаад унтаад өглөө.

Өнчин сэтгэлийнх нь хоосон зайг бөглөх гэсэн мэт санаандгүй олдсон охиныг хэрхэх тухай гүн бодолд автсан бүсгүй унтаж байгаа хүүхдийн дэргэд шанаагаа тулан сууна. Өөрөө ч бас л өнчин хүүхэд байсан шүү дээ. Наашаа гэсэн хүний ар өвөрт наалдаж, чанга дуугарсан нэгний өмнө өмөөрөх хүнгүйд дотроо өмөлзсөн бага нас. Хорвоогийн хамгийн муухай үг “өнчин” гэж бодож, аав ээж гэж дуудахсан гэж тэсгэлгүй хүсэхдээ хүнгүй газар “ааваа ээжээ” гэж хашгирдаг байсан он жилүүд. Асрамжийн газар хүчтэй нь хүчгүйгээ гэх амьдралын хатуу хуулинд зоргоороо хүн болсон, хэлж зэмлэх хүнгүй учир халтирч унасан харанхуй нүх. Энэ хувь заяаг эмзэгхэн жаалхан энэ охинд амсуулах гэж үү? Яг л өөрийг нь өнчин гэдгийг мэдсэн юм шиг яаж олоод ирсэн хувь заяа юм бол? Бид хоёр адилхан гэж бодохоор бүр ч дотно элгэмсүү бодогдож, өмнө нь тайван нойрсох энэ охин өөрөө юм шиг, 20 жилийн өмнөх өөрийгөө цаг хугацааг ухраан олж харах шиг санагджээ.

Гурван жилийн дараа. . . Бүсгүй “Оны тэргүүний ажилтан” гэсэн жаазтай гэрчилгээ, дугтуйтай мөнгө сэлтээ охиндоо харуулах гэж цэцэрлэгийн зүг яаран алхаж байлаа. Хоёр жил ресепшиний ажил хийгээд , ажилдаа чадмаг гэж магтагдан менежер хүртэл дэвшиж, байгууллагынхаа зардлаар эчнээгээр сургуульд хүртэл сурсан энэ гурван жилд бүсгүй эрс өөрчлөгджээ. Хар дарсан зүүд шиг шөнийн амьдрал нь дурсамж болон холын холд хоцорч. “Ээжээ, ээжээ” гэсээр охин нь даашинзаа дэрвүүлэн тогдгонотол гүйсээр угтан ирэхэд, бүсгүй энгэртээ тэврэн үнсэхэд цээжинд нь хайр энэрэл, баяр хөөр багтаж ядан долгилно.

Гучин таван жилийн дараа. . .“Өмнө нь “Өнчин цагаан” гэж нэрлэгдэн, хөсөр хаягдсан байсан энэ байшингийн буурин дээр “Энэрэл” хүүхдийн эмнэлэг үүд хаалгаа нээснийг та бүхэн харж байна. Амьдралын бололцоо муутай өрхийн хүүхдүүдэд эмнэлгийн тусламж үйлчилгээг үнэ төлбөргүй үзүүлэх энэ эмнэлгийг санаачлах болсон минь ээжээс минь үүдэлтэй. Ээжийн минь энэрэл хайр ард олны сайн сайхны төлөө зүтгэх хүчийг надад өгсөн. Энэ сайхан өдөр тандаа баярлалаа гэж хэлье ” өндөр цагаан бүсгүй баярын улаан тууз хайчлахын өмнө үл ялиг чичирхийлэн догдолсон дуугаар хэлэхэд, хурсан олон алга ташин баяр хүргэв. “Өнчин цагаан” байхаа болилоо, тэр дундаа бүр охины минь нэрээр буянтай сайхан газар нээгдлээ, дахиж тэр муухай нэр дуулдахгүй гэж бодохоор ээжийнх нь магнайн үрчлээ тэнийж, ялигүй бөгтийсөн нуруу нь тэгшрэх шиг санагдана.

“Хорвоогийн бүх хүүхэд элэг бүтэн байгаасай. Хичнээн олон өнчин хүүхдүүд байхад ийм сайхан ээжтэй би азтай хүн тиймээ? “ гэж саяхан эмнэлгийн даргын бууриар үг хэлж байсан охин нь ээждээ эрхлэн шулганана. Илч нь буурсан гарыг нь атгах охиноос нь халуун дулаан төөнөхийг мэдрээд ээж нь инээмсэглэлээ. Хорвоо хүн хүнийхээ илчинд дулаацдаг ажээ.